Wolfram Knöchel: Spoorzoeken in de Médoc

Eind mei zijn we naar de Médoc gereisd – dat was voor de eerste keer. Als journalist doorkruiste ik weliswaar andere delen van Frankrijk en als vakantiebestemming kozen we ook vaak voor een streek in Frankrijk, maar ik ging nog nooit naar het zuidwesten. Dit jaar was dat anders, net zoals eigenlijk alles dit jaar anders was. Want de geschiedenis van deze reis begon in feite al veel eerder….

Halle/Saale, 27 december 2014 - Een schoenendoos zonder deksel. Ik voel hem als ik met mijn vingers een donkere hoek van mijn boekenkast aftast op zoek naar …. ja, wat zocht ik eigenlijk?

Op de kartonnen bodem liggen stapels brieven, netjes samengebonden met een geel zijden lint dat door de jaren is aangetast. Die doos heb ik na de dood van mijn vader gekregen, samen met oude documenten en diploma's. Dat wat er van hem was overgebleven en dat ik nu weer tegenkom.

Ik had de doos in de boekenkast weggezet zonder iets te lezen. En hij bleef er zes jaar lang staan. Nu komt alles weer in mijn herinnering naar boven. Deze zorgvuldig opgevouwen brieven had ik nog nooit bekeken, ze zijn oeroud - het bruine, ragdunne papier ritselt nauwelijks nog als ik het openvouw: Een blik op de datum - 1944 - dus precies 70 jaar geleden, mijn vader was toen 17 jaar en hij stond voor zijn eindexamen.

Maar een jaar eerder had zijn leven een heel andere wending genomen: hij werd helper bij het luchtafweergeschut, waarvoor de 15- tot 17-jarige leerlingen van middelbare scholen van overheidswege werden aangewezen. In slechts één jaar werd school tot iets uitzonderlijks, 18 uur les per week was eigenlijk voorschrift, maar oorlog en school gaan niet samen. Intussen was de kindsoldaat een soldaat der eerste klasse van de Wehrmacht geworden, eentje die al wel vragen stelt maar toch nog volgzaam is. Drie maanden later beleeft de 17-jarige nog de laatste inspanningen van het Duitse leger, de verschrikkingen van het westfront, en wordt het gat, waarin hij dekking zoekt door een tank overreden. Hij overleeft en wordt gevangen gemaakt. Hij wordt één van de beruchte "Rheinwiesen" (krijgsgevangenen), 1,3 miljoen moeten er zijn geweest, die op de linker Rijnoever maandenlang in de open lucht wegkwijnden. Hij overleeft ook dat. Hij is een van de duizenden krijgsgevangenen die de Fransen bij de Amerikanen opeisen voor de wederopbouw van hun land. In het zuidwesten van Frankrijk moet hij mijnen ruimen en maakt, samen met zijn kameraden, bij de voormalige Atlantikwall tussen Le Verdon en Arcachon 56.263 heel verschillende mijnen onschadelijk, de dodelijke nalatenschap van de oorlog. En ook dat overleeft hij en hij schrijft erover in zijn brieven. En hij schrijft over zijn drang tot overleven……

doorlezen

2018 Karin Scherf (Halle), vertaling: Marius van Deventer